A Hip Hop state of mind

Έγραφα πριν από λίγο καιρό για τις φυλές και τις κουλτούρες των δρόμων των σύγχρονων πόλεων. Είναι πολλές και ποικίλες οι δραστηριότητες, μέσα από τις οποίες εκφράζονται και εκτονώνονται τα νέα παιδιά, που γεννιούνται, διαμορφώνονται και συγκροτούνται σε ένα κλειστό αστικό τοπίο, συχνά ψυχρό και αφιλόξενο, ίσως και πνιγηρό - ιδιαίτερα, αν συνδυασθεί με ένα ευρύτερο ή στενότερο κοινωνικό περιβάλλον, που βιώνει ανασφάλεια, μιζέρια, έλλειψη προοπτικής...
Είναι εύκολο να "καταδικάσει" κανείς τις εκφραστικές φόρμες, που γεννιούνται ή απλώς υιοθετούνται και ακμάζουν σε τέτοιες συνθήκες. Χαρακτηρίζονται μάλλον από θόρυβο, ένταση και επιθετικό ύφος στην μορφή και στην εμφάνιση - στοιχεία, που συνήθως αποξενώνουν όσους δεν ταυτίζονται, όσους δεν κουβαλούν ανάλογα βιώματα, όσους, απλώς, ανήκουν σε άλλες ηλικιακές ομάδες. Το δύσκολο είναι να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τις περιπτώσεις αυτές, να τις εντάξουμε στο συνολικό τους πλαίσιο, να τις ερμηνεύσουμε. Η προσπάθεια θέλει κόπο. Ο κόπος συνήθως αποδίδει κατανόηση. Η κατανόηση καταλήγει σε αγάπη. Και την αγάπη συχνά την φοβόμαστε!
Το Hip Hop αποτελεί την κατ' εξοχήν καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργική διέξοδο των φυλών των δρόμων, την βαλβίδα εκτόνωσης για εκατομμύρια νέων παιδιών στις μεγαλουπόλεις του πλανήτη. Η Μουσική, που διατηρεί, ούτως ή άλλως, πάντα την δύναμη να συνεγείρει μάζες και πλήθη, αποκτά εκρηκτικές διαστάσεις στην περίπτωση του Hip Hop, όχι μόνον επειδή συνδυάζει καταιγιστικούς ρυθμούς και αιχμηρούς στίχους, αλλά και επειδή είναι πρωτογενώς εκρηκτικό αυτό, που εκφράζει:   αγωνίες, καταπιέσεις και αδιέξοδα όνειρα... σπαραγμό και διεισδυτική παρατηρητικότητα... "δολοφονικό" χιούμορ!

Το Hip Hop γεννήθηκε επίσημα στα τέλη της δεκαετίας του '70, στο Bronx της Νέας Υόρκης, μεγάλωσε στις φτωχογειτονιές και στα γκέτο της μεγαλούπολης, ανδρώθηκε κι απλώθηκε σ' όλον τον κόσμο. Αμερικανικό το διαβατήριο, αλλά οι ρίζες του κρατούν από παραδόσεις της Δυτικής Αφρικής και της Jamaica. Οι εκσυγχρονισμένες πρακτικές και οι τεχνικές του, το δημιουργικό του ύφος, οι εκφράσεις του, πατάνε πάνω σε λαϊκούς ποιητές, που απαγγέλλανε συνοδεία έντονης μουσικής και κρουστών οργάνων. Οι DJ's και Masters of Ceremonies (MC's) στα πάρτυ της εποχής εκείνης, ακολουθώντας τις παραδοσιακές αυτές πρακτικές απευθύνονταν στο κοινό, στις διακοπές των τραγουδιών, μιλούσαν, δηλαδή, με μουσική υπόκρουση, που προφανώς υπέβαλε μια ρυθμικότητα στον λόγο τους, και κοινοποιούσαν νέα της γειτονιάς, προβλήματα και ανησυχίες. Έτσι ξεκίνησε το επαναστατικό αυτό είδος μουσικής και έτσι, MC's και MCing ή emceeing, αποκαλούνται πια οι ερμηνευτές και η ρυθμική τους απαγγελία στίχων και λογοπαιγνίων.  Ίσως ο μόνος εκσυγχρονισμός των παλιών παραδόσεων να συνίσταται στο ότι οι μουσικοί ήχοι συνηθέστερα σήμερα - και οπωσδήποτε στις απαρχές του Hip Hop - προέρχονται από ηλεκτρονικά όργανα και sampling, συνδυασμούς προηχογραφημένης και προϋπάρχουσας μουσικής.

Χαρακτηριστικοί έντονοι μουσικοί ρυθμοί και ρίμες σε ασθμαίνουσα, γοργή απαγγελία συγκροτούν την ταυτότητά του, αλλά ασφαλώς το πιο ουσιώδες στοιχείο του Hip Hop είναι οι στίχοι, που με την τόλμη, την επικαιρότητα και την αιχμηρότητά τους το διαφοροποιούν ριζικά από την υπόλοιπη τρέχουσα μουσική παραγωγή και το καθιστούν σπουδαία διέξοδο τόσο για τους δημιουργούς όσο και για τους τελικούς αποδέκτες του καλλιτεχνικού έργου: το κοινό.

Το κοινό είναι, βέβαια, ο ζητούμενος τελικός αποδέκτης κάθε μουσικού έργου, αλλά στο Hip Hop η σχέση μεταξύ δημιουργού/performer και του κοινού σημαδεύεται από ένα πολύ πιο έντονο γκελ, ένα πολύ διαδραστικότερο και αυθόρμητο δούναι-λαβείν ενέργειας. Σε ιδανικές, μάλιστα, περιπτώσεις πρόκειται για ένα είδος ωμής, ανεπεξέργαστης ενέργειας, ένα είδος raw energy, που αναπτύσσεται επί τόπου και παλινδρομεί μεταξύ σκηνής και πλατείας σε διαρκή ροή. Δεν είναι τυχαίο το ότι πολύ συχνά οργανώνονται δημόσιοι "διαγωνιστικοί" αυτοσχεδιασμοί Hip Hop, με τους δημιουργούς ενώπιον κοινού να επιδίδονται σε ευγενή άμιλλα στιχουργικής, να ανοίγουν το εσωτερικό τους πορτάκι και να ρέει αυθόρμητα ο πασίγνωστος πια ποταμός από στίχους και ρίμες, που αποτυπώνουν μια τρέχουσα προσωπική ή κοινωνική πραγματικότητα.    

Λάγνης: ένας MC, που ερμηνεύει κυριολεκτικά με τα πρωτοφανούς εκφραστικότητας χέρια του, και το κοινό μαγεύεται, ανταποκρίνεται σύσσωμο!

Ο JohnyBoy των Worms, ήρεμος αλλά απόλυτος κυρίαρχος της σκηνής 

Ο EmptySky των Worms, πρόξενος ουράνιας ατμόσφαιρας

Στο επίπεδο της ερμηνείας είναι φανερό πως δεν είναι διόλου απλό και εύκολο το έργο του MC ούτε και δεδομένη η επιτυχία του σε μια συναυλία. Η εκφραστικότητα, την οποία κάθε ερμηνευτής χρειάζεται, πρέπει στην συγκεκριμένη περίπτωση να χαρακτηρίζεται από δημιουργικό αυθορμητισμό και ουσιαστικό αυτοσχεδιασμό, ώστε να γεννηθεί και να λειτουργήσει το γκελ με το κοινό. Από την άλλη πλευρά,  συνήθως δεν έχει με το μέρος του την παρουσία μουσικών οργάνων, που ως εικόνα και ουσία βοηθούν στο τελικό σκηνικό αποτέλεσμα, οπότε ως ερμηνευτής εξαρτάται ακόμη περισσότερο από τα απολύτως προσωπικά του όπλα, την ορμητικότητα και την ένταση της ερμηνείας, την θεία μανία και την γλώσσα του σώματος, με το οποίο αλωνίζει "γυμνός"  την σκηνή, μόνος ή με 1-2 ερμηνευτές συντροφιά.

Οι Mufa Stylz, σε τριμελή σύνθεση εδώ - Θανάσης, Βασίλης και Νίκος (οι δύο πρώτοι από την Μύκονο κι ο τρίτος από τα Χανιά)  - ηλεκτρίζουν την σκηνή του "Αν" Club, την Κυριακή 10/4/2011. Εκπροσωπούν, με λαμπρή προοπτική, την νεώτερη γενιά Ελλήνων Hip Hoppers.   

Με τέτοιες συνθήκες, αφ' ενός, η συναυλιακή επιτυχία δεν είναι εύκολη και, αφ' ετέρου, διακρίνεται γρήγορα ποιός τόχει και ποιός δεν τόχει, ποιός είναι ειλικρινής και πηγαίος, ποιός έχει πράγματι εκείνου του είδους τα βιώματα, που μανιωδώς ζητούν δικαιοσύνη και έκφραση μέσα από το Hip Hop, γιατί μόνον μέσα από αυτό μπορούν να εκδηλωθούν... ίσως και να εκτονωθούν!

Πολύπειρες ΣΚΙΕΣ - εδώ ο Ανδρέας Κοτζαμάνης ανάμεσα στους Χρήστο Ηλιόπουλο και 

Βασίλη Χατζηπαρτάλη.

H Oliana

Μπορεί να μη είναι λίγοι όσοι αμφισβητούν την καλλιτεχνική υπόσταση και την μουσική αξία του Hip Hop - ειδικά εκτός Αμερικής, όπου γεννήθηκε. Με δεδομένο ότι στην μακραίωνη διαδρομή της μουσικής και της γενικότερης καλλιτεχνικής έκφρασης του ανθρώπου, δεν είναι ξένο σώμα ούτε πρωτόγνωρη πρακτική η ρυθμική απαγγελία, πιθανότατα η αμφισβήτηση αυτή οφείλεται μάλλον στις "βεβαρημένες" συνεκδοχές του είδους, την υποσυνείδητη ή συνειδητή σύνδεσή του με τα κακόφημα γκέτο, τις συμμορίες των ανηλίκων, την βία των μεγαλουπόλεων. Ανεξάρτητα από το πόσο έγκυρη και ανθεκτική μπορεί να είναι μια τέτοια συνάρτηση, προφανώς δεν είναι απόλυτη στην χρονική διαδρομή του Hip Hop. Πέρα κι απ' αυτό, όμως, διαχρονικά και διατοπικά ο άνθρωπος είχε κι έχει πάντα την ανάγκη της έκφρασης μέσα από την δημιουργικότητα  - ανάγκη, που γέννησε πάσα Τέχνη, συμπεριλαμβανομένης της Μουσικής. Η Μουσική είναι μία, τα είδη της πολλά. Κάποια μας αρέσουν περισσότερο, κάποια λιγότερο. Με κάποια ταυτιζόμαστε για λόγους πολλούς και διάφορους, με άλλα όχι. Είναι ήχοι και φθόγγοι μουσικοί, που μας μιλούν και μας συγκινούν κι άλλοι, που μας αφήνουν αδιάφορους. Ωστόσο, όταν μια συγκεκριμένη μουσική έκφραση απαντά σε ανθρώπινες ανάγκες, ανταποκρίνεται και τις ικανοποιεί, πολλώ δε μάλλον, όταν καταλήγει να διαπερνά οριζόντια όλες τις κοινωνίες, να βρίσκει έδαφος, να ριζώνει και να ακμάζει, δεν μπορεί να αμφισβητείται η θεμελιωδώς καλλιτεχνική της φύση και αξία.
Το ακόμη σπουδαιότερο είναι, πάντως, το ότι δεν πρέπει να φοβίζει το "επιθετικό" ύφος του μουσικού αυτού ιδιώματος. Όχι γιατί είναι εν πολλοίς δικαιολογημένο από τον τρόπο, που μεγαλώνουμε τα παιδιά στις μεγαλουπόλεις, και τις συνθήκες της ζωής των νέων σε αυτές... Όχι γιατί αποτελεί μιαν υγιή εκτόνωση φυσιολογικής αγωνίας ή και οργής, εναλλακτική διέξοδο για την απευκταία πραγματική επιθετικότητα... Κυρίως γιατί αυτή η "επιθετικότητα" άλλο δεν είναι παρά ένα ακόμη προσωπείο, που πίσω του κρύβεται η ευαισθησία των παιδιών, των δικών μας παιδιών... Προσωπείο, που καθ' εαυτό είναι, ξέρετε, πολύ πιο εύθραυστο κι ευαίσθητο απ' ό,τι μπορεί να φανταζόμαστε...