Πώς είναι να γυρνάς

Όσοι γεννηθήκαμε κάπου μέσα στην δεκαετία του '50 είμαστε μια γενιά μεταιχμίου. Προλάβαμε πολλά από τα παλιά - παλιούς ανθρώπους, παλιούς τόπους, παλιές ασχολίες. Μανάδες και θειάδες τις είδαμε να πλέκουν και να κεντάνε, να μπαλώνουν, να φτιάχνουν γλυκά του κουταλιού και λικέρ σπιτικά, να περνούν τις λίγες ώρες της σχόλης τους, αντί μπροστά σε μιαν οθόνη, δίπλα στο ραδιόφωνο ή κι απλώς κοιτώντας τους άντρες να διαβάζουν ένα βιβλίο, τα παιδιά τους να παίζουν στο χώμα της αυλής.

Κι είδαμε, αργότερα, τον κόσμο να αλλάζει. Τους παλιότερους να αποσύρονται, ακόμα και να πεθαίνουν κάποιοι, που τους νομίζαμε δεδομένους κι αθάνατους, έτσι που μας ήταν αδύνατον να φαντασθούμε τον τόπο, την ζωή, την καθημερινότητα χωρίς αυτούς. Είδαμε τα παλιά σπίτια να γκρεμίζονται, να αχρηστεύονται και να πηγαίνουν στα αζήτητα πράγματα, τέχνες, δεξιότητες. Ποιός στέλνει γράμμα πια, ποιός γράφει στο χέρι, ποιά κεντάει και ποιά ράβει, ποιό παιδί ξέρει τι σημαίνει αλάνα;

Οι σύγχρονες κοινωνίες κι οι σύγχρονοι τρόποι δεν ευνοούν την νοσταλγία, δεν καλλιεργούν το δέσιμο με τόπους κι ανθρώπους. Σπίτι δεν είναι εκεί που γεννήθηκες και μεγάλωσες κι έκανες φίλους... Σπίτι είναι εκεί όπου έχεις δουλειά και σπίτι πάλι γίνεται εκεί όπου θα σου τάξουν καλύτερο μισθό και ζωή πιο φανταχτερή κι εύκολη.

Είναι, όμως, έτσι; Είναι έτσι πραγματικά; Υπάρχει ζωή χωρίς νόστο; Αγώνας καθημερινός δίχως νοσταλγία γίνεται;   

Τρεις καλλιτέχνες μας βάζουν να το σκεφτούμε... "Πώς είναι να γυρνάς", λένε... Περιγράφουν; Ρωτάνε; Αναρωτιούνται; Περιμένουν να μάθουν; Ή ξέρουν κιόλας;  Και πώς γίνεται να ξέρουν; Είναι νέοι, πολύ νέοι... Τόσο νέοι, που αναρωτιέσαι  πώς τα ξέρουν όλα αυτά  τα πράγματα; Τα πρόλαβαν; Πώς πότε; Πού; Τις Κλωστές ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ, το μαλλί και τις βελόνες, το μπλε Βιβλιάριο του Ταμιευτηρίου... Μνήμες, που ξεθωριάζουν, χρώματα, που ξέβαψαν, ήχοι, που σβήνουν. Οι αισθήσεις μας προδίδουν λίγο-λίγο, ναι, αλλά οι ψυχές όχι. Κι οι ψυχές νοσταλγούν, ξέρουν και μπορούν να νοσταλγούν, να γυρνούν και να στριφογυρίζουν, να κλωθογυρίζουν, να επιστρέφουν. Γράφουν γράμματα οι ψυχές, γράμματα στο παρελθόν στέλνουν και λαμβάνουν κιόλας, γράμματα η μία στην άλλη, γράμματα σε ριγωτή κόλλα αλληλογραφίας, επιστολές με γράμματα καλλιγραφικά και ορθογραφία παλιακή, από εκείνη που σούλεγε να γράφεις  τραίνο κι όχι τρένο, αυγό κι όχι αβγό. Σαλιώνουν γραμματόσημα οι ψυχές και τα κολλάνε πάνω σε ωραίους φακέλους αλληλογραφίας, τα ρίχνουν στο ταχυδρομικό κουτί και περιμένουν κάποιος να τα λάβει κάποιος να τους απαντήσει...

Τέτοια επιστολή απ' την ψυχή τους στέλνουν οι τρεις συνεργάτες, ο φίλος εικαστικός  Κωνσταντίνος Κωστούρος, ο συγγραφέας του βασικού κειμένου Δημήτρης Τανούδης και η αφηγήτρια με την απίστευτη ένταση στο βλέμμα και το ρίγος στην φωνή, η Μαριλίζα Χρονέα, που έστησαν την διακαλλιτεχνική συνάντηση "Πώς είναι να γυρνάς" στον χώρο "Φωκίωνος Νέγρη 16", στην αντίστοιχη διεύθυνση  - σε ένα τοπόσημο, μιαν οδό ολόκληρη, με το δικό της βαρύ παρελθόν κι αυτή.          

Δεν βάζουν κανένα στοίχημα οι τρεις τους για την αξία και το βάρος του νόστου. Να στοιχηθούμε μαζί τους μας βάζουν, γιατί το ξέρουν πως μονάχα ο θάνατος δεν έχει νόστο και πως η ανθρώπινη ψυχή πάντα, όσο ζει ο άνθρωπος, με πυξίδα τον νόστο  πορεύεται. Και ιδού πως γαληνεύει επιστρέφοντας στην αρχή της και στην ρίζα της. Ιδού πώς γλυκαίνει και παίρνει δύναμη και ξαναρχίζει, γιατί αυτός είναι ο τρόπος της να νικάει τον χρόνο, να τον αψηφά, να τον ταράζει. Κι έτσι κάπως, μέσα από την ταραχή αυτή, να γεννιέται το καινούριο, στέρεα ριζωμένο στο παλιό!

Το "Πώς είναι να γυρνάς" δεν περιγράφεται εύκολα, καθώς είναι πολλά πράγματα μαζί: εικαστική εγκατάσταση - τόσο οικεία και ζεστή - κείμενο de profundis, ηθοποιία ως ποίηση ήθους, μουσική εξαιρετικά ατμοσφαιρική και ταιριαστή από τον Άκη Μπογιατζή. Πολλά μαζί κι όλα γλυκά, δικά μας, όλα κάτι μέσα μας ξυπνάνε και σημαίνουν - κι αξίζει, αξίζει πολύ, να το προλάβετε κι εσείς είτε την επόμενη Τετάρτη, 5/3, είτε την επόμενη Παρασκευή, 7/3... Εκεί, στην Κυψέλη, στις 7:30 το απόγευμα...