Ξημερώνει Κυριακή... "Ο Δρόμος" των Πλέσσα-Παπαδόπουλου σε νέα προσέγγιση

Ο θρύλος λέει ότι ο Λευτέρης Παπαδόπουλος δεν προόριζε για μελοποίηση τους στίχους, που είχε γράψει, εμπνευσμένος από τα νεανικά του χρόνια στα πέριξ της Αχαρνών και στην οδό Φυλής - τους θεωρούσε πολύ προσωπκούς και ίσως ατελείς, σε σχέση με τους κανόνες της στιχουργικής. Ο ίδιος ο  Μίμης Πλέσσας καταγράφει στην βιογραφία του ότι με δική του πρωτοβουλία πήρε τα χαρτιά με τους στίχους, όταν τα βρήκε στο γραφείο του στιχουργού, και τα μελοποίησε μέσα σε δυό μέρες. Αυτό, πάντως, που σίγουρα δεν είναι θρύλος είναι ότι προέκυψε ένας δίσκος 33 στροφών, ένα LP, όπως λέγαμε τότε, που πήρε τον απλό τίτλο  "Ο ΔΡΟΜΟΣ", κυκλοφόρησε το 1969 από την LYRA με εξώφυλλο του πιο κατάλληλου για το θέμα ζωγράφου, του μπάρμπα Σπύρου (Βασιλείου),  και αποτέλεσε το απόλυτο best seller στην ιστορία του Ελληνικού τραγουδιού, πουλώντας, όπως υπολογίζεται, 3.500.000 αντίτυπα στις διάφορες εκδόσεις του.


Ο δίσκος "Ο ΔΡΟΜΟΣ" περιέχει 12 κυρίως αφηγηματικά τραγούδια, από τα οποία τα 10 δεν έχουν καν ρεφραίν. 12 τραγούδια, που περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή σε μιαν Αθηναϊκή γειτονιά.
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, αντλώντας από προσωπικά βιώματα και παραστάσεις της Κατοχικής και μεταπολεμικής Αθήνας, καταφέρνει να αποτυπώσει με στίχους μια σειρά από ολοζώντανες εικόνες σε γοργή εναλλαγή. Η στιχουργική του τεχνική είναι ιδιαίτερα προωθημένη, με ευρηματικές ρίμες, μεταφορές και προσωποποιήσεις, και με καθαρά ποιητικές βάσεις. Κι οι ίδιοι οι στίχοι είναι πολύ προχωρημένοι για τα δεδομένα της εποχής, αυθεντικά τολμηροί για το συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο. Μάλλον, έως και σήμερα ακόμα, δεν έχει γραφτεί πιο τολμηρός στίχος στο έντεχνο Ελληνικό τραγούδι από το "Ο πυρετός σου μέσα μου φωτιά, που σπαρταράει..." - και εδώ βρισκόμαστε μόλις στα τέλη της δεκαετίας του '60! Επιλεγμένες λέξεις και έννοιες, "σπαρματσέτο", "φωνόγραφος", "λυχναράκια στον δρόμο", "πατίνι με ρουλεμάν", δεν φτιάχνουν μιαν αχνή, νοσταλγική ατμόσφαιρα, αλλά κυριολεκτικά συγκροτούν μιαν ολοκληρωμένη κοινωνική πραγματικότητα, έναν μικρόκοσμο, που αρκετοί προλάβαμε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Τον μικρόκοσμο των ανθρώπων, που ζούσαν στις γειτονιές της Αθήνας, όταν ακόμη η κλίμακά τους ήταν σε ανθρώπινα μέτρα κι οι σχέσεις των γειτόνων μεταξύ τους χειροπιαστές.
Τα τραγούδια του "ΔΡΟΜΟΥ" ευτύχησαν να μελοποιηθούν όλα αριστοτεχνικά από τον Μίμη Πλέσσα και να ερμηνευθούν αξεπέραστα από τον Γιάννη Πουλόπουλο, την Ρένα Κουμιώτη και την Πόπη Αστεριάδη. Και συνδέθηκαν τόσο πολύ με τις πρώτες αυτές εκτελέσεις, ώστε για πάρα πολλά χρόνια δεν τόλμησε κανείς να τα ακουμπήσει επίσημα σε δεύτερη εκτέλεση.
Είναι, όμως, μόνον αυτό το στοιχείο, που εξηγεί την επιτυχία τους;

45 χρόνια αργότερα, δύο θεατρικοί συγγραφείς, ο Παναγιώτης Μπρατάκος και η Μάρω Μπουρδάκου, ξεκινούν από τα τραγούδια αυτά, τα συμπληρώνουν με τραγούδια από το λίγο μεταγενέστερο έργο των Πλέσσα-Παπαδόπουλου "ΜΙΛΑ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΥΤΕΡΙΑ", και στήνουν μιαν εμπνευσμένη, μουσικοθεατρική, παράσταση, που ξεπερνάει πια την γειτονιά της Αχαρνών και συνθέτει το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό puzzle  της μεταπολεμικής πραγματικότητας από την Αθήνα της Κατοχής στην Αθήνα της αντιπαροχής και της δικτατορίας κι από 'κει στην Αθήνα της τεχνητής ευμάρειας και της ρηχότητας μέχρι την Αθήνα της τρέχουσας, εθνικής πια, τραγωδίας.Ο Μάνος Πετούσης παίρνει το εξαιρετικό και καίριο θεατρικό κείμενο και τα τραγούδια και σκηνοθετεί ευρηματικά το έργο με τον συμβολικό τίτλο "ΞΗΜΕΡΩΝΕΙ ΚΥΡΙΑΚΗ", που παίζεται αυτές τις μέρες στο Θέατρο του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, στην Πειραιώς. Οι οικείες εικόνες και καταστάσεις των αρχικών στίχων παντρεύονται τώρα με άλλες, ακόμη πιο οικείες καταστάσεις και ιστορίες της διπλανής πόρτας ή και της δικής μας - σημερινές αυτές -  και ο "ΔΡΟΜΟΣ"  παίρνει μια διάσταση διαχρονική. Η παράσταση αναδεικνύει ότι η επιτυχία του 1969 δεν ήταν ούτε τυχαία ούτε συγκυριακή. Η συνολική σύλληψη του "ΔΡΟΜΟΥ", που μέσα από την μουσική μας έδωσε ανάσα μέσα στην καρδιά της δικτατορίας, εξακολουθεί να προκαλεί την ίδια έντονη συγκίνηση σήμερα, 70 χρόνια μετά την Κατοχή και 40 χρόνια μετά την δικτατορία, συνδεόμενη με την κρίση και το πολιτικό έλλειμμα. Οι εικόνες του "ΔΡΟΜΟΥ", οι ανάγλυφοι χαρακτήρες και τα συναισθήματά τους, τα νεανικά βιώματα της γειτονιάς διατηρούν την αξία και την λειτουργία τους σήμερα. Ο "ΔΡΟΜΟΣ", τελικά, είναι η ίδια η Ελλάδα: η κοινή αφετηρία, αλλά όχι με την έννοια της ρίζας και του παρελθόντος, των εθίμων ή της παράδοσης. Μάλλον, θα έλεγα, με την έννοια των κοινών βασικών αρχών και των ηθών, των κοινών, θεμελιωδών και απαράβατων αξιών ή των πιστεύω μας,  των απαράλλακτων συνηθειών και των τρόπων της φυλής, με την έννοια, δηλαδή, του κοινού τόπου, στον οποίο γυρνάμε, επιστρέφουμε "καβαφικά", την ώρα της αγωνίας και της κρίσης, για να διδαχθούμε, να ενωθούμε, να πάρουμε δύναμη, να αντλήσουμε έμπνευση και, τελικά, να προχωρήσουμε - ελπίζω να προχωρήσουμε...
Ο Κώστας Αρζόγλου, λιτός, βαθύς και ουσιαστικός στην ερμηνεία του σοφού παρατηρητή του παρελθόντος και του παρόντος, του προφήτη του μέλλοντος.  Έξοχος μέσος Έλληνας, ο Μιχάλης Μητρούσης, σε μιαν επίδειξη της χαρακτηριστικής ευκολίας, με την οποία συχνά περνάμε από την απελπισία στον ενθουσιασμό και τανάπαλιν. Συγκινητική, κλασική φιγούρα Ελληνίδας μάνας και συζύγου, η Γιώτα Φέστα. Αποφασισμένη, ονειροπόλα και ορμητική κόρη η Δώρα Χρυσικού. Πειστικά παθιασμένοι, κυρίως ερωτικά, η Αννίτα Κούλη, ερωτικά και πολιτικά, ο Γιάννης Καραούλης. Οικεία κυνικός επενδυτής ο Δημήτρης Αλεξανδρής και απολύτως αναγνωρίσιμος ως Έλληνας πολιτικός του χθες και του σήμερα ο αδιέξοδος Κυβερνήτης Βασίλης Παλαιολόγος. Ο Δημήτρης Μπάσης και η Δήμητρα Σταθοπούλου ερμήνευσαν τα τραγούδια τόσο επάξια και εξαιρετικά, που οι πρώτοι διδάξαντες, ο Γιάννης Πουλόπουλος και η Ρένα Κουμιώτη, θα πρέπει να είναι υπερήφανοι γι' αυτούς. Τον Μπάση τον γνωρίζουμε, οι φωνητικές και ερμηνευτικές του ικανότητες γνωστές και δοκιμασμένες στην ήδη μακρά μουσική διαδρομή του. Από την Δήμητρα Σταθοπούλου, ωστόσο, έχουμε κάθε λόγο να περιμένουμε τα καλύτερα στο άμεσο μέλλον. Η ίδια μπορεί τόσο πολλά, ώστε δικαιούμαστε να προσδοκούμε πως θα την προσέξουν μουσικοσυνθέτες και διοικητικοί παράγοντες της δισκογραφίας.

Η Αποστολία Παπαδαμάκη χορογράφησε με θεατρικότητα και λιτότητα, αποφεύγοντας αχρείαστες υπερβολές, ενώ η Δέσποινα Βολίδη σοφά υιοθέτησε γήινους χρωματικούς τόνους για τα κοστούμια.
Και σε περίπτωση που ρωτήσετε αν και πώς λειτουργεί η παράσταση, δεν έχω παρά το αυτονόητο να σας πω: Σαν παλιός φωνόγραφος, που παίζει ένα ανοιξιάτικο Σάββατο βράδυ αργά, κι η μουσική του κοντοστέκει λίγο, δίπλα στην γλάστρα, στο περβάζι, και φεύγει μετά από το ανοιχτό παράθυρο, απλώνεται στον δρόμο, στην γειτονιά, στην πόλη... Έξω ξημερώνει Κυριακή!..            

Σημείωση 1.: Οι φωτογραφίες της παράστασης είναι του Ζώη Τριανταφύλλου Σφακιανάκη.
                      Το εξώφυλλο του δίσκου και το χειρόγραφο του "Αγάλματος"
                      προέρχονται από άρθρο του φίλου Τάσου Καραντή στο μουσικό site e-orfeas
Σημείωση 2.: Θερμές ευχαριστίες στο πρωτοποριακό ραδιόφωνο Sin Radio  και, ασφαλώς, στην  Κα                         Δώρα Χρυσικού, που φρόντισε ευγενικά να παρακολουθήσουμε την παράσταση από                             ιδιαίτερα προνομιακή θέση!