Η Έλενα Κοσμά στο BETON 7

Όταν παρακολουθείς την πορεία ενός καλλιτέχνη, δεν υπάρχει τίποτε πιο όμορφο από το να τον βλέπεις να προχωρά, να εξελίσσεται, να ωριμάζει, μένοντας πιστός σε εκείνη την γραμμή, που από την αρχή ήταν η αιτία για να τον προσέξεις... Τέτοια είναι η περίπτωση της Έλενας Κοσμά, για την οποία συμπτωματικά πρωτάκουσα πριν από 15 μήνες. Το πρόγραμμα, που παρουσίαζε εκείνη την εποχή στο πάντα φιλόξενο για τους νέους ΧΥΤΗΡΙΟ, αποτελείτο από ποιήματα μεγάλων ποιητών μας, μελοποιημένα από εξ ίσου μεγάλους Έλληνες συνθέτες κι ήταν αυτό το ρεπερτόριο, που οδήγησε τα βήματά μου ώς την Ιερά Οδό.
Για τις γενιές, που διαμορφώθηκαν μουσικά με ακούσματα από το '60, το '70 και το '80, το ρεπερτόριο αυτό αποτελεί την πεμπτουσία του Ελληνικού τραγουδιού, που πιο πρόσφατα αναγκαστήκαμε να ορίσουμε ως "έντεχνο", για να το διαχωρίσουμε από τα απροσδιορίστου μουσικού είδους τραγούδια μιας χρήσεως, που επικρατήσανε στο μεταξύ.
Τα τραγούδια αυτά πάτησαν είτε πάνω σε "καθαρή" ποίηση του Σεφέρη, του Ρίτσου ή του Ελύτη είτε πάνω σε γερούς στίχους του Παπαδόπουλου, του Γκάτσου και άλλων στιχουργών, που η ευαισθησία και η τεχνική τους συγγένευαν τόσο πολύ με την ποιητική τέχνη, ώστε να δυσχεραίνεται η κατάταξή τους μεταξύ των απλών στιχουργών.
Δεν ξέρω αν είναι ένα μικρό θαύμα το ότι νεώτεροι καλλιτέχνες επιστρέφουν σε αυτά, αλλά ξέρω ότι όσοι διαθέτουν το ήθος και το υπόβαθρο να τα προσεγγίσουν έντιμα και να τα ερμηνεύσουν με ψυχική ειλικρίνεια μεταδίδουν γνήσια συγκίνηση.

Η Έλενα Κοσμά, με θητεία στην σύνθεση, στο τραγούδι, ακόμα και στην ποίηση, έχει όλη την προπαρασκευή για να πάρει στα χέρια της το πολύτιμο και φορτισμένο αυτό υλικό. Με σεβασμό στους πρωτομάστορές του, μπορεί να το κάνει τώρα όσο δικό της χρειάζεται ώστε να μπορέσει σε μας τους παλιότερους να αναβιώσει το παλιό ρίγος και σε άλλους, νεώτερους, να μεταδώσει το λίκνισμα των μελωδιών, την άσβεστη φλόγα των πάντα επίκαιρων νοημάτων.
Σ' αυτήν την μουσική τροχιά, που έχει διαλέξει, έμεινε πιστή και προχθές, καθώς εμφανίσθηκε στην υπόγεια σκηνή του ΒΕΤΟΝ 7, στον Βοτανικό. Η σκηνή αυτή είναι εξαιρετικά λιτή, μισοσκότεινη, δίχως στολίδια και παραφερνάλια, σχεδιασμένη, λες, έτσι ώστε τίποτε να μη σου αποσπά την προσοχή, φτιαγμένη για επικέντρωση στην ουσία. Στην ουσία της μουσικής και στην ουσία της ερμηνείας. Ταιριαστά λιτή και η ίδια η ερμηνεύτρια, έντυσε με το δικό της παίξιμο στο πιάνο την φωνή της. Απέναντί της και σε άμεση οπτική επαφή, ο έμπειρος Σπύρος Χειμαριός, με την κλασική μουσική του παιδεία και θητεία στo βιολοντσέλο.

Και στον χώρο να περιπλανώνται τα κείμενα, να ταξιδεύουν από την μια γωνία στην άλλη, να κάνουν χαμηλά πετάγματα πότε εδώ πότε εκεί, να ξαποσταίνουν λίγο σε μια κολώνα, να ζεσταίνονται στους χαμηλούς τόνους της Βάνας Πεφάνη, στο βλέμμα της, που και μέσα στο σκοτάδι πάλι διαπεραστικό ήταν.  

Δεν ξέρω πώς αλλιώς να περιγράψω την βραδιά αυτή στο κατάμεστο BETON 7, δεν ξέρω τι άλλο να πω για το κλίμα, την ατμόσφαιρα...
Μόνο τούτο θα πω: κάπου εκεί προς το τέλος και καθώς η Έλενα Κοσμά έπιασε να τραγουδάει το "Μη μου χτυπάς τα μεσάνυχτα την πόρτα", σκέφθηκα ξαφνικά πως λέμε συχνά ότι χρειάζεται ένα συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ήθος για να ακουμπήσεις αυτά τα τραγούδια και να τα ερμηνεύσεις. Ναι, έτσι είναι... Αλλά αυτό το ήθος, τελικά, δεν χρειάζεται γιατί είναι μεγάλα, σπουδαία ή ιερά τα τραγούδια - ή, τουλάχιστον, δεν χρειάζεται μονάχα γι' αυτόν τον λόγο. Χρειάζεται πιο πολύ γιατί ήταν άλλο το ήθος του περιεχομένου, άλλο το ήθος των αισθημάτων και των συναισθημάτων, άλλο το ήθος των ανθρώπων και της εποχής. Η αγάπη, ο έρωτας, οι αξίες, οι αφηρημένες έννοιες, βιώνονταν διαφορετικά, στέκονταν σε ένα βάθρο ψηλότερο, αλλιώς τις θωρούσαν, αλλιώς τις νοηματοδοτούσαν. Κι αλλιώς τις παρίστανε η τέχνη, αναλαμβάνοντας κι έναν παιδευτικό ρόλο, ψυχαγωγικό με την κυριολεκτική του όρου έννοια.
Αυτή μου μοιάζει νάναι η φόρτιση των τραγουδιών, για την οποία συνήθως μιλάμε, αυτό το φορτίο, με το οποίο ταξιδεύουν στον χρόνο. Φορτίο, που θέλει πλάτες γερές, δοκιμασμένες, τίμιες, για να το σηκώσουν οι νεώτεροι σήμερα. Το ποιός τις έχει και το ποιός δεν τις έχει ας το κρίνει ο καθένας μόνος με τον εαυτό του, μακριά από το χωνευτήρι της δημοσιότητας και της δημόσιας ζωής, που βουλιάζει στην φτήνια της αγοράς.
Ας έχουν, λοιπόν, επίγνωση όσοι υποστηρίζουν νεωτερικές εκτελέσεις από αδόκιμους τραγουδιστές, που χθες τραγουδούσαν τραγούδια του συρμού, σήμερα πάνε να κάνουν ποιοτικό διάλειμμα κι αύριο πάλι τραγούδια της συμφοράς θα λένε, πως αυτή μουσική κληρονομιά είναι ό,τι πιο αλώβητο μας έχει μείνει μέσα στην σύγχυση και στην έκπτωση, που βιώνουμε συλλογικά τα τελευταία χρόνια. Ας μη την μαγαρίσουν κι αυτήν την κληρονομιά, ας μη μας την στερήσουν και αυτήν. Άλλο τίποτε δεν έχουμε πια!