Ένας Ύμνος

Το 2010 η κρίση και τα Μνημόνια δεν είχαν ακόμα δείξει τα δόντια τους. Κι ήταν μια μέρα του Οκτωβρίου, η προτελευταία, που είχε ορισθεί να γιορτασθεί ως World Street Arts Day, η Παγκόσμια Ημέρα των τεχνών του δρόμου, όλων των τεχνών.
Το κέντρο της Αθήνας είχε γεμίσει μουσικούς, ζογκλέρ, χορευτές και κάθε λογής καλλιτέχνες. Και πέφτοντας το βράδυ, στην γωνία της Καπνικαρέας, έκανε ξαφνικά κι απρόσμενα την εμφάνισή της μια γκάιντα. Σκωτσέζικη γκάιντα, θέαμα διόλου συνηθισμένο για το κέντρο της πρωτεύουσας.
Θυμάμαι που αμέσως μαζεύτηκαν γύρω από τον γκαϊντατζή δικοί μας παραδοσιακοί μουσικοί, με πρώτους πρώτους όσους έπαιζαν τσαμπούνες, τις μακρινές, Κυκλαδίτικες ξαδέλφες της πλουμιστής γκάιντας του βορρά.

 
Έτσι τυχαία ξεκίνησε εκείνο το βράδυ η γνωριμία μου με τον Σωτήρη Νικόλα Κάσσο. Πίσω από την πρόσοψη του γκαϊντατζή δεν βρισκόταν ένας κάποιος πλανόδιος οργανοπαίκτης, αλλά ένας φοιτητής του Πολυτεχνείου, που, πέρα κι από αυτό ακόμη, ήταν κυρίως ένας πλήρης νέος μουσικός, ένα παιδί εξαιρετικό και ευγενικό, πολυτάλαντο και ιδιαίτερα ευαίσθητο.
Λίγους μήνες αργότερα, μ' αφορμή και ευκαιρία τις "ηρωικές" και φορτισμένες μέρες και νύχτες των συγκεντρώσεων των Αγανακτισμένων του Συντάγματος έμελλε να επιχειρήσουμε μαζί μια συνέργεια. Ο μουσικοσυνθέτης Σωτήρης αυτή την φορά είχε δει φωτογραφίες μου από τις συγκεντρώσεις και είχε ντύσει μουσικά μερικές από αυτές, συνθέτοντας το σύντομο, αλλά μεστό νοημάτων, έργο Attic Battlefields, στο οποίο συχνά πυκνά καταφεύγω και ξαναζώ τις πιο αυθεντικές στιγμές από την αθώα εκείνη περίοδο:

Στην ίδια θεματική ακολούθησε και το Μινουέτο του για τις Μέρες της Πλατείας:

Οι ικανότητες και οι δυνατότητες του Σωτήρη Νικόλα Κάσσου πάνε πολύ πιο πέρα, όμως.
Πολύ πιο πέρα από εκείνη την γωνιά της Καπνικαρέας, όπου πρωτοσυναντηθήκαμε, πολύ πιο πέρα από την απλή αγανάκτηση του μέσου Έλληνα για όσα βιώνει, πολύ πιο πέρα κι από το Πολυτεχνείο, νομίζω.
Όλα αυτά τα χρόνια και παρά τις αντίξοες συνθήκες, ο καλλιτέχνης δεν έχει πάψει να εμφανίζεται σε χώρους συναυλιών. Δεν έχει πάψει ούτε να συνθέτει - και το κάνει όλο και πιο καλά, με όλο και περισσότερο νόημα και βάθος, με όλο και εντονότερο αποτύπωμα.
Τελευταίο του έργο, ένας Πασχαλινός Ύμνος, το Victricem Manum Tuam, για το οποίο θα αφήσω τον ίδιο να μιλήσει:

"Με την ευκαιρία των Εορτών του Πάσχα, εργαστήκαμε πάνω σε έναν λατινικό ύμνο, με πρωτότυπη σύνθεση του υποφαινόμενου και ελεύθερο αυτοσχεδιασμό στο δεύτερο μέρος του τσελίστα Στέφανου Α. Γιαννόπουλου. Ο λόγος που επιλέχθηκε η πρώτη εργασία μας να είναι ο συγκεκριμένος ύμνος, ήταν η άμεση σχέση του με την παραδοσιακή του θέση στην αναστάσιμη ακολουθία, προς το ιδιαίτερο διττό νόημα αυτού σε σχέση με την ομάδα μας. 

Η αναφορά του αναστάσιμου είναι βαρύνουσας σημασίας για το σύνολο των μουσικών και της μουσικής παιδείας, σε παγκόσμιο επίπεδο. Βρισκόμαστε ήδη από τον περασμένο αιώνα σε ένα μουσικό τέλμα, το οποίο φαίνεται να ξεπερνάμε μόλις την τελευταία δεκαετία. Το ευρύ κοινό, δικαίως απομακρυσμένο από τους κόλπους της λόγιας μουσικής, αφού αυτή είχε γίνει ένα λιμάνι στενάχωρο, ακαδημαϊκής μονάχα ανακούφισης, πλέον φαίνεται να επιστρέφει με σταθερά βήματα ως πιστός ακροατής στο είδος. 

Στο πλαίσιο αυτής της ανά-στάσης της λόγιας μουσικής, αναζητάται εκ νέου η εσωτερικότητα, μέσω της λιτότητας των γραμμών, η λεπτότητα των συναισθημάτων και η επιστροφή στην τροπικότητα. Στον δεδομένο ύμνο, σύμφωνα με τα κριτήρια της αισθαντικότητας, η φωνή της σοπράνο Εβίτα Χιώτη, έδωσε την απαραίτητα λιτή εκτέλεση, αφού απαιτείται καλοδουλεμένη φωνή, για να αποδώσει έναν καθαρό τόνο, χωρίς στολίδια και βιμπράτο, όπου τα λάθη καλύπτονται. 

Η φράση που έκανε τον ύμνο, ένα λόγιο συμβολικό κομμάτι, είναι η "Quia sapientia aperuit os mutum". Άραγε ποιά σοφία είναι αυτή που ανοίγει το στόμα του μουγκού ή, καλύτερα, αυτή που σπάει το του Πυθαγόρειου: «Άκουε, Όρα, Σίγα»; Σίγουρα για τον μουσικό, που σπάει τη σιωπή του, είναι η βαθύτερη κατανόηση όλων των τεχνών των εννέα Μουσών, ώστε να αποκαλεσθεί πραγματικά Μουσικός."

Το Πάσχα μπορεί να πέρασε, βέβαια, αλλά στον απόηχό του νομίζω πως μπορούμε και, κυρίως, πως αξίζει να στραφούμε για λίγα λεπτά όλοι μαζί στο εξαιρετικό αυτό μουσικό έργο του Σωτήρη Νικόλα Κάσσου. Το νόημα της Ανάστασης, άλλωστε, είναι αιωνίως επίκαιρο, ενώ και αυτή καθ' εαυτήν η Ανάσταση είναι αενάως ζητούμενη.  Κι η μουσική, η σπάνια, καθαρή, ακριβή, μουσική, είναι η σταθερή γέφυρα, που φέρνει εμάς όλους πιο κοντά αναμεταξύ μας, όπως μας φέρνει και πιο κοντά μ' όσα νοιώθουμε, μ' όσα αναζητούμε κι επιζητούμε.

Ακούστε τον Ύμνο και θα το συναισθανθείτε ακέραιο αυτό!