The curing room... στο VAULT

Η κατάσταση και η συμπεριφορά ενός ανθρώπου σε ακραίες συνθήκες είναι ως σύλληψη ό,τι πιο αρχέγονο. Ο πρώτος άνθρωπος προφανώς βρέθηκε από την πρώτη στιγμή σε ακραίες συνθήκες. Επιβίωσε και τις δάμασε.  Ίσως με αυτή την σειρά, ίσως με την αντίθετη.

Εν πάση περιπτώσει, η παρατήρηση της συμπεριφοράς ενός ανθρώπου ή περισσότερων σε ακραίες συνθήκες έχει αποτελέσει το πιο ενδιαφέρον και ίσως πρωταρχικό επιστημονικό πείραμα, αλλά, ταυτόχρονα αποτελεί κλασικό, όσο και σύγχρονο, αγαπημένο θέμα της παγκόσμιας δραματουργίας.

Το 2011 ο Αμερικανός συγγραφέας David Ian Lee δημοσίευσε το μάλλον πιο πρόσφατο σπουδαίο δείγμα θεατρικού δράματος, εμπνευσμένο από την πραγματική ιστορία ενός τέτοιου βασανιστηρίου ή "πειράματος". Υπό τον τίτλο "The curing room", ο συγγραφέας τοποθετεί 7 Σοβιετικούς στρατιώτες, αιχμαλώτους πολέμου, στο κελάρι ενός μοναστηριού, στην Πολωνία, όπου τους έχουν παραπετάξει οι Ναζί, γυμνούς, χωρίς φαγητό, χωρίς καμμία μέριμνα για τις στοιχειώδεις ανθρώπινες ανάγκες.

Το κελάρι ήταν ο χώρος του μοναστηριού, όπου σιτεύονταν τα κρέατα. Αυτό παλιότερα. Τώρα, με την έμπνευση των Ναζί, σιτεύονται άνθρωποι! Το αν και πώς θα σιτευτούν αυτοί οι 7  απογυμνωμένοι από τα πάντα άνθρωποι, που στις πιο ακραίες και απάνθρωπες συνθήκες δεν έχουν παρά ο ένας τον άλλο, είναι το ζήτημα και το ζητούμενο του "πειράματος", του έργου,  του θεατή ως παρατηρητή.

 Ο άνθρωπος τιθάσευσε τις εξωτερικές συνθήκες, αλλά και τον ίδιο του τον πρωτόγονο εαυτό, εφευρίσκοντας και υιοθετώντας μια σειρά από άλλες συνθήκες, τις οποίες συχνά ιδεολογικοποίησε. Δημιούργησε, τελικά,  συγκροτημένες κοινωνίες, με τους ηθικούς και νομικούς κανόνες τους, με τις αρχές και τις αξίες τους, με ιεραρχία, τάξη,  πρόληψη και καταστολή. 
Αν, όμως, του αφαιρεθούν όλα αυτά, πώς αντιδρά; Επανέρχεται στην κατάσταση του πρωτόγονου, που διέπεται αποκλειστικά από το ένστικτο της επιβίωσης; Κι αυτό γίνεται άμεσα ή σταδιακά και μέσα από ποιές εσωτερικές και εξωτερικές διεργασίες;

Ο David Ian Lee δίνει την δική του άποψη, μέσα από το τολμηρό αυτό έργο, που πρωτοανέβηκε το 2014 από τον Βρεταννικό Θεατρικό Οργανισμό Stripped Down Productions και παρουσιάζεται από προχθές, 9/12/2016, στον γνωστό για την πρωτοπορία του Πολυχώρο Vault, στον Βοτανικό, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καρατζιά. Σκηνοθεσία μελετημένη ώς την τελευταία λεπτομέρεια, την παραμικρή κίνηση, την πιο φευγαλέα χειρονομία.  Σκηνοθεσία γυμνή κι αυτή, που δεν υποστηρίζεται από σκηνικά ή φωτισμούς περίτεχνους, αλλά μόνον από την πρωτότυπη και καίρια μουσική υπόκρουση του Μάνου Αντωνιάδη, που ξέρει να ανεβάζει τους τόνους της έντασης και της αγωνίας στις κρίσιμες στιγμές, ξέρει να κάνει bold τα ερωτηματικά.   
Πρέπει,πάντως, να ξεκαθαρισθεί ευθύς εξ αρχής πως η τόλμη του έργου και της ίδιας της παράστασης δεν αφορά στο ότι 7 άντρες υποκρίνονται ολόγυμνοι επί σκηνής. Το θέμα καθ' εαυτό, σε συνδυασμό με τους ρυθμούς και την ένταση των διαλόγων και της κινησιολογίας κάνει τον θεατή να ξεπερνάει πολύ γρήγορα το θέαμα, να το συνηθίζει, χωρίς να του αποσπά την προσοχή από δρώμενα και λεγόμενα, να το ξεπερνάει και να επικεντρώνεται στην ουσία.  
Η τόλμη εδώ αφορά πράγματι πιο πολύ στα δρώμενα και στα λεγόμενα. 
Που αν εμείς, ως θεατές, τα υποψιαζόμαστε εύκολα, αν τα θεωρήσουμε, δηλαδή, λίγο-πολύ αναμενόμενα, τότε ήδη αναγνωρίζουμε πως τελικά οι κοινωνικές μας συνθήκες και συμβάσεις είναι τόσο ρηχές και επίπλαστες, ώστε μόλις μας αφαιρεθούν επιστρέφουμε στον πρωτογονισμό χωρίς πολλή σκέψη, χωρίς πολλούς ενδοιασμούς, χωρίς πολλούς κι ανθεκτικούς συναισθηματικούς και ηθικούς φραγμούς.

Τα ρούχα "κανονικά" καλύπτουν το ανθρώπινο σώμα ως μία ακόμη σύμβαση. Αλλά δεν είναι αυτά, που τον αφήνουν γυμνό, όταν αφαιρεθούν. 
Γυμνός κι έκθετος μένει ο άνθρωπος πιο πολύ, όταν χάσει τους ηθικούς φραγμούς,  όταν άρει τους συναισθηματικούς του δεσμούς, όταν αναιρέσει τις σχέσεις του, χάριν της επιβίωσης. Από την άλλη πλευρά, πάλι, πόσο φυσικοί είναι αυτοί οι δεσμοί, πόσο αυθόρμητοι, πόσο αυθύπαρκτοι; Θα μπορούσαν να είναι φτιαχτό κομμάτι ενός κοινωνικού πλέγματος, κρίκος της συγκρότησης μιας αυστηρά ιεραρχημένης τάξης πραγμάτων;
Κι αν, άραγε, εκλείψουν η τάξη κι ο σεβασμός στην ιεραρχία, καταρρέουν μετά κι οι ανθρώπινοι δεσμοί; Γιατί στις κρίσιμες στιγμές, που βιώνουν οι ήρωες του δράματος, ο ένας αναφωνεί ότι πρέπει να τηρηθεί η τάξη, να περισωθεί ο σεβασμός στην ιεραρχία;  

7 άντρες, ο Νίκος Γκέλια, ο Στέλιος Καλαϊτζής, ο Μάνος Κανναβός, ο Παναγιώτης Μπρατάκος, ο θανάσης Πατριαρχέας, ο Βασίλης Τσιγκριστάρης κι ο Στέλιος Ψαρουδάκης, στην σκηνή του VAULT υποφέρουν, σπαράζουν και σπαράζονται, τρώνε μεταφορικά και κυριολεκτικά τις σάρκες τους, σε μιαν απελπισμένη προσπάθεια να επιβιώσουν. 
Να επιβιώσουν, πρώτα ηθικά και, κατόπιν, σωματικά. 
Είναι ίσως μια μάχη χαμένη από την αρχή, μια μάχη άνιση κι άχαρη. Αλλά είναι και μια μάχη, που έτσι κι αλλιώς θα δοθεί. Αποτελεί φυσική επιλογή να δοθεί. 
Η μάχη αυτή θέτει συνέχεια ερωτήματα, το ένα μετά το άλλο, κι οι 7 επί σκηνής δίνουν με καταιγιστικό ρυθμό τις δικές τους απαντήσεις. Ή αφήνουν ελεύθερη, αχαλίνωτη,την ίδια τους την πρωτόγονη φύση να τις δώσει κι αυτοί ακολουθούν. Έτσι κι αλλιώς, πάντως, οι απαντήσεις ξεδιπλώνονται αριστοτεχνικά με λόγια, με πράξεις, αλλά και βουβά, με την γλώσσα του σώματος. 
Πιθανότατα, σε κανένα άλλο θεατρικό έργο δεν γίνεται τόσο κυριολεκτικός ο όρος "γλώσσα του σώματος". 7 άντρες παίζουν με όλο τους το σώμα - γιατί όλο τους το σώμα είναι εκτεθειμένο. Αλλά ως ηθοποιοί την γλώσσα του σώματος την έχουν κατακτήσει, την έχουν δουλέψει σ' όλες της τις λεπτομέρειες, την ελέγχουν πλήρως κι ώς τα ακροδάχτυλα, την ανασαίνουν μ' όλους τους πόρους του δέρματος.

7 άντρες στην σκηνή. Γυμνοί στην αρχή. Γυμνοί ώς το τέλος.

Κι ένας όγδοος. Απέναντί τους. Ντυμένος στην αρχή. Γυμνός στο τέλος κι αυτός. Πιο γυμνός απ' αυτούς! Ένας όγδοος - εσύ!

Δείτε την παράσταση - και μ' όσα θα δείτε θα φύγετε εξ ίσου απογυμνωμένοι κι εσείς!    

Οι φωτογραφίες της ανάρτησης είναι της Κας Χριστίνας Φυλακτοπούλου και ανήκουν στην παραγωγή.