"Η τρισεγγονή της αραπίνας" του Γιώργου Κυριακόπουλου και η αναπάντεχη γοητεία μιας εποχής

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,
αγαπημένη αίσθησις, 
επέστρεφε και παίρνε με...

Δεν επιστρέφει, όμως! Η αίσθηση αυτής της μίας, της καθοριστικής, εποχής, των χρόνων των παιδικών και των νεανικών σου, δεν επιστρέφει. Όχι συχνά, τουλάχιστον, κι όχι αυτούσια. Και δεν γυρίζει ούτε ο χρόνος πίσω. 
Και στο μεταξύ η μνήμη ξεθωριάζει,  όλο και πιο πολύ ξεθωριάζει. 
Σε πιάνει μια μελαγχολία πότε πότε, μια νοσταλγία δίχως ξεκάθαρο αντικείμενο. Τι νοσταλγείς; Το παρελθόν, όπως το εξωραΐζουμε όλοι όσο περνά ο καιρός; Την ξενοιασιά της εποχής και της ηλικίας εκείνης; Τους ανθρώπους και τους τρόπους; Όλα μαζί και τίποτε συγκεκριμένο; 
Ώσπου έρχεται κάτι και ξαναζωντανεύουν όλα. 
Μια φωτογραφία, μια ταινία κάποτε. 
Μια συνάντηση. 
Ή ένα βιβλίο.
Ένα βιβλίο σαν και τούτο με τον κάπως παράξενο τίτλο "Η τρισεγγονή της αραπίνας", λέει, και άλλες ιστορίες, λέει. Του Γιώργου Κυριακόπουλου - που κάπως τον ξέρεις, κάπως ξέρεις την γραφή του, την λαλιά του. Αλλά εδώ μιλάει σαν κι εσένα ο άνθρωπος, και σου μιλάει για πράγματα, που ξέρεις, πράγματα οικεία, που τάχεις ζήσει όμοια ακριβώς ή παρόμοια.
Είναι 21 οι ιστορίες του Γιώργου Κυριακόπουλου, ιστορίες μικρές, σύντομες, ψήγματα ζωής προσωπικής, οικογενειακής, κοινωνικής στην μεταπολεμική Ελλάδα. Πάνω στον γενικό καμβά είναι ευδιάκριτες πολλές αυτοβιογραφικές πινελιές του συγγραφέα. Που,όμως, είναι σαν και δικές σου. Γιατί μιαν ηλικία έχετε ή σχεδόν. Και γιατί, τελικά, όλοι λίγο πολύ, όλα τα παιδιά, τα ίδια βιώναμε και τα ίδια κάναμε - κι ας μην το συνειδητοποιούσαμε.
Οι πρώτες δεκαετίες, μετά τον ζόφο της Κατοχής και του Εμφύλιου, τα χρόνια του '50, του '60, του ΄70, ήταν χρόνια όπου η χώρα και η κοινωνία γλείφανε τις πληγές τους, πασχίζανε να ξαναστηθούν στα πόδια τους, να νοικοκυρευτούν ξανά. Κυρίως, να νοικοκυρευτούν. Να βάλουνε σειρά και τάξη. 
Τα μεσαία αστικά στρώματα, που έμεναν στην Κυψέλη, στα Πατήσια, στην Νεάπολη, στα Εξάρχεια, είχαν σταθερές προτεραιότητες  και κώδικες. Φιλτράρανε τις κοινωνικοπολιτικές τους θέσεις, φιλτράρανε τι θα φτάσει στα αυτιά των παιδιών και πώς θα διατυπωθεί. Δεν ήταν ζήτημα δημόσιας εικόνας ούτε και υποκρισία. Ήταν στάση ζωής συνειδητή και τρόπος επιβίωσης σε χρόνια δύσκολα. Τα εν οίκω δεν έβγαιναν εν δήμω και τα του δήμου δεν ήταν πάντα κατάλληλα για τον οίκο. Τα άσχημα και τα κατακριτέα, η ενδοοικογενειακή βία, οι σεξουαλικές ιδιαιτερότητες, οι "αποκλίνουσες" πολιτικές ιδέες, αποσιωπούνταν ή μόνο ψιθυρίζονταν.     
Μία προς μία, οι 21 ιστορίες του αφηγητή Γιώργου Κυριακόπουλου αντικατοπτρίζουν λίγο-πολύ αυτόν τον κόσμο, όπως τον παρατηρεί ή τον βιώνει ένα παιδί ή ένας νεαρός. Δεν συμβαίνει κάτι συνταρακτικό στις ιστορίες του. Σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί να μη συμβαίνει κι απολύτως τίποτε! 
Η αξία των ιστοριών του Γιώργου Κυριακόπουλου δεν κρύβεται σε εκπλήξεις και ανατροπές της πλοκής, δεν κρύβεται σε φινάλε αναπάντεχα ή χαρακτήρες πρωτοφανείς. Η αξία τους βρίσκεται στην ακριβή αποτύπωση του μικρόκοσμου του αφηγητή, στις λεπτομέρειες και στις υποσημειώσεις της καθημερινότητας, που παριστάνεται με τόση ενάργεια, ώστε να καταλήγει σπαρακτική για όσους αφορμή γυρεύουν να ξαναγυρίσουν στην αίσθηση των χρόνων εκείνων της αθωότητας. Λέξεις, φράσεις, εικόνες και καταστάσεις του βιβλίου γίνονται οι ξεχασμένοι ή παραμελημένοι κρίκοι μιας αλυσίδας,που αποκαθίσταται και ενώνει όσους σήμερα διανύουν την 5η, την 6η, την 7η δεκαετία της ζωής τους. 
Οι θείες με τα παλιοκαιρίσια ονόματα, οι εκπομπές της ασπρόμαυρης τηλεόρασης, ένα μπάνιο στην Λούτσα, πριν γίνει Αρτέμιδα, οι "τραυματικές" εμπειρίες της κατασκήνωσης, η αυτοσχέδια παραβίαση των παιδικών κουμπαράδων, η ίδια η πόλη, όπου μεγαλώσαμε, με τα παλιά της τοπωνύμια, όταν οι  Κουκουβάουνες δεν είχαν ακόμη βαφτιστεί Μεταμόρφωση... - είναι όλα εκεί, με μαύρο χτυπητό πάνω στο λευκό του χαρτιού. 
Πράγματα, που νόμιζες ξεχασμένα, κι άλλα, που νόμιζες πως μόνον εσύ είχες ζήσει, μόνον εσύ  είχες κάνει, αναπηδούν ξαφνικά μπροστά σου, ζωντανεύουν. Γίνονται η αίσθηση, είναι εξ αρχής η αίσθηση, που γύρευες να επιστρέψει και να σε πάρει. Όχι αναγκαστικά για να σε πάει πίσω στα ανεπίστρεπτα, αλλά για να σε φέρει σήμερα κοντά σε εκείνους, που δεν έτυχε να συναντήσεις τότε κι ας ζούσατε όμοια κι απαράλλαχτα σε παράλληλους δρόμους και κοντινές γειτονιές. 
Αυτό είναι το το πρώτο μυστικό της έλξης των ιστοριών. Το δεύτερο είναι οι χαρακτήρες, οι πρωταγωνιστές. Μολονότι οι ιστορίες είναι εξαιρετικά σύντομες, οι χαρακτήρες χτίζονται αποτελεσματικά με εκφραστική δεξιοτεχνία και γλωσσική οικονομία τέτοια, ώστε να προκύπτουν ανάγλυφοι, ζωντανοί, καθημερινοί.    
Αν θάπρεπε οπωσδήποτε να βρω μιαν αναλογία, για την "Τρισεγγονή της αραπίνας" του Γιώργου Κυριακόπουλου θάλεγα πως είναι, ας πούμε, μια φροντισμένη Αθηναϊκή μονοκατοικία, όχι πολύ παλιά, αλλά με αρκετές δεκαετίες στην πλάτη της. Όχι μεγάλη ούτε φανταχτερή. Μια σιδερένια πόρτα, μια μικρή αυλή, 4-5 σκαλοπάτια, μωσαϊκό στο κατώφλι, κυρίως πόρτα τζαμένια. Μια μονοκατοικία, στέρεα ακόμη, απ' αυτές, που ξεπροβάλλουν μπροστά σου, εκεί που περπατάς ανύποπτος σε μια γειτονιά της Αθήνας πνιγμένη στις απρόσωπες πολυκατοικίες της αντιπαροχής. Τάχει τα χρόνια της, αλλά στέκει ακόμη. Αντέχει. Γιατί αντέχουν κι οι άνθρωποι που την κατοικούν, γιατί αντέχεις εσύ, αντέχει ο Κυριακόπουλος, αντέχουμε όλοι μαζί εμείς. Αντέχουν τα υλικά της, η αγωγή μας, δηλαδή, που θέτει όρια, που βάζει κανόνες στο πώς ενεργούμε, πώς σκεττόμαστε, πώς εκφραζόμαστε.    
Βιβλία σαν την "Τρισεγγονή"  αυτό να μας μαθαίνουν , αν δεν το ξέρουμε, αυτό μας θυμίζουν, αν το ξεχνάμε. Μας εξηγούν γιατί είμαστε αυτό που είμαστε και πώς φτάσαμε εδώ. Διαβάστε το...     

Σημείωση: Το βιβλίο "Η τρισεγγονή της αραπίνας και άλλες ιστορίες" του Γιώργου Κυριακόπουλου εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2017 από τις Εκδόσεις της Εστίας (Ευριπίδου 84, Αθήνα), στην Σειρά Σύγχρονης Ελληνικής Πεζογραφίας με αριθμό 230. Η επίσημη παρουσίαση του βιβλίου είναι προγραμματισμένη στις 6 το απόγευμα της Τρίτης 12 Δεκεμβρίου 2017, στο POLIS ART CAFE.