"Ο ΕΜΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ" στο ΓΥΑΛΙΝΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

"Ο Έμπορος της Βενετίας" δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των δραμάτων του Σαίξπηρ, αλλά μεταξύ των κωμωδιών του. Κι όμως, μέσα από μια πλοκή, που συμπεριλαμβάνει κλασικά στοιχεία κωμωδίας περασμένων εποχών - έρωτες, νεανικές επιπολαιότητες κι αποκοτιές, μεταμφιέσεις και άλλα πολλά - ο μέγιστος θεατρικός συγγραφέας πραγματεύεται με ξεχωριστή διεισδυτικότητα και με διαχρονική επικαιρότητα θέσεων μερικά από τα σπουδαιότερα ζητήματα, που απασχολούν τον άνθρωπο ακόμη και σήμερα, 4 αιώνες μετά...

Κορυφαία σκηνή στον "Έμπορο" αποτελεί ο κλασικός Μονόλογος του Σάυλοκ, μια λιγόλογη, σπαρακτική, αναφορά στον αντισημιτισμό και, κατ' επέκταση, στον ρατσισμό, που εκφέρεται από τον "κακό" χαρακτήρα του έργου:

"You can’t eat human flesh, but if it feeds nothing else, it’ll feed my revenge. 
He’s insulted me and cost me half a million ducats. 
He’s laughed at my losses, made fun of my earnings, humiliated my race, thwarted my deals, turned my friends against me, riled up my enemies—and why? 
Because I’m a Jew. 
Doesn’t a Jew have eyes? 
Doesn’t a Jew have hands, bodily organs, a human shape, five senses, feelings, and passions? 
Doesn’t a Jew eat the same food, get hurt with the same weapons, get sick with the same diseases, get healed by the same medicine, and warm up in summer and cool off in winter just like a Christian? 
If you prick us with a pin, don’t we bleed? 
If you tickle us, don’t we laugh? 
If you poison us, don’t we die? 
And if you treat us badly, won’t we try to get revenge? 
If we’re like you in everything else, we’ll resemble you in that respect. 
If a Jew offends a Christian, what’s the Christian’s kind and gentle reaction? Revenge. 
If a Christian offends a Jew, what punishment will he come up with if he follows the Christian example? Of course, the same thing—revenge! 
I’ll treat you as badly as you Christians taught me to—and you’ll be lucky if I don’t outdo my teachers."

Ωστόσο, το έργο, ακόμη και μέσα από το περιτύλιγμα της κωμωδίας, θίγει με τον πιο καίριο τρόπο πολλά ακόμη κεντρικά και εξ ίσου διαχρονικά για τον άνθρωπο ζητήματα, όπως είναι η ορμητικότητα του νεανικού έρωτα και η αφοσίωση, η φιλία και η γενναιοδωρία, η φιλαργυρία και η τοκογλυφία, η γενναιοδωρία, η παραπλάνηση από τα επιφαινόμενα, την επιφάνεια των πραγμάτων και των καταστάσεων. Και από την άποψη αυτή, ο "Έμπορος" αποτελεί συνολικά ιδανικό υλικό για θέατρο παιδαγωγικού χαρακτήρα ή, μ' άλλα λόγια, για σοβαρό παιδικό θέατρο.
Μ' ένα τέτοιο πάνω-κάτω σκεπτικό, υποθέτω, η ΠΑΙΔΙΚΗ ΣΚΗΝΗ του ΓΥΑΛΙΝΟΥ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ανέβασε την τρέχουσα θεατρική περίοδο τον "Έμπορο της Βενετίας" σε πρωτότυπη διασκευή και σκηνοθεσία της Ελένης Βλάχου, η οποία με πολλή σύνεση και ευαισθησία κράτησε την δράση και την βασική πλοκή, διατήρησε τον χαρακτήρα της κωμωδίας και μας παρέδωσε τα θεμελιώδη νοήματα με τρόπους διόλου απλοποιητικούς - μόνο πιο βατούς και πιο οικουμενικούς, ώστε να συνδέονται περισσότερο και ευκολότερα με την σύγχρονη πραγματικότητα. Των παιδιών μας, αλλά και την δική μας, των ενηλίκων. Ο Εβραίος Σάυλοκ, για παράδειγμα, δεν είναι περιοριστικά Εβραίος, αλλά ένας "Άλλος", ένας "Ξένος", ένας όχι σαν κι εμάς, όχι σαν την πλειονότητα, όχι, δηλαδή, σαν τους περισσότερους συμμαθητές μας στο Σχολείο - αλλά έχει τα ίδια βασικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά, πληγώνεται, ματώνει το ίδιο μ' εμάς!
Η Ελένη Βλάχου στήνει ένα θεατρικό έργο συνόλου, χωρίς ριζικά πρωταγωνιστικούς ρόλους. Επτά ηθοποιοί και ένας Μουσικός, ο Ηλίας Βαμβακούσης, που έχει γράψει και παίζει live την μουσική υπόκρουση, βρίσκονται διαρκώς επί σκηνής, ζωντανεύοντας με τον καλύτερο και ελκυστικότερο τρόπο περιπέτειες νεανικών ερώτων, ανατροπές της ζωής και σταθερές ώς την αυταπάρνηση ανθρώπινες φιλίες.
Οι θεατρικές εικόνες διαδέχονται με καταιγιστικό ρυθμό η μία την άλλη, οι διάλογοι είναι ζωηροί, βασισμένοι σε μια σύγχρονη, καθομιλούμενη, κατανοητή, γλώσσα, που ποτέ δεν ξεπέφτει σε παιδικό ιδίωμα και εύκολες φωνασκίες. Το ίδιο ισχύει και για την κινησιολογία, που παραμένει φυσιολογική. Οι ήρωες κινούνται γοργά μεν κατά μήκος και πλάτος της σκηνής, μέσα κι έξω απ' αυτήν, αλλά χωρίς ανούσια τρεχαλητά και θεατρινίστικες υπερβολές από αυτές, που ξεσηκώνουν εύκολα το παιδικό κοινό, αλλά μπορεί να λειτουργούν περισπαστικά, να αποσπούν την προσοχή από τα μηνύματα του έργου. Το τελευταίο αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για τα κοστούμια της παράστασης. Η Βασιλική Σύρμα έχει εμπνευσθεί λιτές και καλόγουστες ενδυμασίες, που ακολουθούν σύγχρονες λίγο-πολύ γραμμές, υπαινίσσονται κάτι σχετικό με τον ήρωα, που ενδύουν, και κυμαίνονται ως επί το πλείστον - ειδικά στην περίπτωση των ανδρών - σε γήινους, γλυκείς και ήρεμους, χρωματικούς τόνους, χωρίς έντονες αντιθέσεις. Σε διαμετρική αντίθεση με τα βαριά και φανταχτερά ρούχα, τις χρυσοποίκιλτες μπέρτες και τα εντυπωσιακά καπέλα της αυθεντικής περιόδου του έργου, βοηθάει τους ήρωες να κινηθούν ελεύθερα, η ενδυματολογική επιλογή ευνοεί την επικέντρωση των μικρότερων, κυρίως, θεατών στην δράση και στα λεγόμενα, κουμπώνει, τελικά, πλήρως, με την διασκευαστική και σκηνοθετική προσέγγιση της Ελένης Βλάχου, που στοχεύει στην ουσία και όχι στον εύκολο εντυπωσιασμό.
Εξαιρετικοί στους δύο βασικούς ανδρικούς χαρακτήρες, ο Δημήτρης Γκουτζαμάνης και ο Ουσίκ Χανικιάν, απέδωσαν με χάρη, αλλά και με υποκριτική ωριμότητα τους ρόλους των δύο στενών φίλων, που συντρέχουν ο ένας τον άλλο, επιδεικνύοντας αλληλεγγύη και ενσυναίσθηση. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει ο Δημήτρης Γκουτζαμάνης για τον τρόπο με τον οποίο συλλαμβάνει τις ανάγκες της κάθε σκηνής του έργου και μεταπηδά από το αρχοντικό στο παιγνιώδες στυλ ή ισορροπεί ανάμεσά τους.

Ο Κωνσταντίνος Δαλαμάγκας και οι τρεις Κυρίες της διανομής, οι Άννα Μαντά, Αγγελική Παναγιωτοπούλου και Μαριάννα Παπαθανασίου, κινούνται με άνεση και ιδιαίτερη χάρη γύρω από τους δύο "κολλητούς", όπως θα τους λέγαμε σήμερα. Σχολιάζουν, συμπάσχουν, προειδοποιούν, χορεύουν, τραγουδούν όλοι μαζί. Όλοι μαζί συγκροτούν πειστικά μια χαρούμενη και πιστή νεανική συντροφιά, έναν περίγυρο, που εύκολα αναγνωρίζουν ως οικείο οι νεώτεροι θεατές και πιθανότατα ζηλεύουν οι μεγαλύτεροι.

Αξιομνημόνευτος ο τρόπος με τον οποίο η Αγγελική Παναγιωτοπούλου μπαίνει στιγμιαία στο πετσί του ρόλου της χαριεντιζόμενης συμβολαιογράφου, πρώτα, και, αργότερα, στον ρόλο της αφ' υψηλού δικαστίνας. 

Ο ερωτισμός γυναικών και ανδρών, αυστηρά και μόνον όπου απαιτείται από την πλοκή, παραμένει σεμνός, συγκρατημένος, σοφά προσαρμοσμένος κι αυτός στα standards του ευαίσθητου κοινού, στο οποίο απευθύνεται η διασκευή. 

Κομμάτι της παρέας, όμως, και ο Κλείτος Κωμοδίκης, που ξεχωρίζει έτσι όπως από την μια πλευρά μετέχει ολόψυχα κι αυτός στον χαρούμενο κύκλο των ξένοιαστων νέων. Από τις σκανταλιές και τα παιχνίδια της παρέας, ο Κ. Κωμοδίκης μεταπηδά, για τις ανάγκες της παράστασης, στον Σαϋλοκικό ρόλο, υιοθετώντας άμεσα και με ευχέρεια, το ύφος, που ταιριάζει στον φιλάργυρο τοκογλύφο. Ύφος δεόντως και ακριβομετρημένα δραματικό.

Σ' όλη την διάρκεια του έργου, ο Μουσικός Ηλίας Βαμβακούσης παραμένει διακριτικά στο πλάι της Σκηνής, παίζοντας την μουσική, που έχει γράψει για το έργο. Τα τραγούδια του έργου, όμως, έχουν τον δικό τους σημαίνοντα ρόλο για την ατμόσφαιρα του έργου και, κυρίως, για τον τρόπο, με την οποίο συνδέεται ή και ταυτίζεται το κοινό με την χαριτωμένη συντροφιά των χαρακτήρων του "Εμπόρου". Ο συνθέτης χρησιμοποιεί ευφυώς ενορχηστρώσεις και μουσικά μοτίβα, που παραπέμπουν σε οικεία και σύγχρονα νεανικά ακούσματα και διευκολύνει χαρακτηριστικά την δημιουργία στέρεης σύνδεσης μεταξύ σκηνής και θεατών. 

Με πολύ λίγα λόγια, "Ο Έμπορος της Βενετίας", στην άρτια φετινή παραγωγή του ΓΥΑΛΙΝΟΥ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ, δεν είναι απλώς μια ακόμη αξιόλογη πρόταση στον χώρο του Παιδικού μας Θεάτρου. Αποτελεί ισχυρό κρίκο στην αλυσίδα εκείνη των παραστάσεων, που τα τελευταία χρόνια πασχίζουν να εισαγάγουν τα παιδιά σε ένα πιο σοβαρό Θέατρο, ένα Θέατρο που αντιμετωπίζει το ειδικό αυτό κοινό πιο ώριμα και πιο έντιμα, είτε με πρωτότυπα έργα είτε μέσω διασκευών κλασικών Ελληνικών ή ξένων έργων, που εξοικειώνουν τα παιδιά με την πάντα επίκαιρη Κλασική Γραμματεία.