Οι ζωές των άλλων: Εικόνες και χρώματα από τα μέρη της Μουσουλμανικής μειονότητας - Μέρος Ι

Για περίπου μιαν εβδομάδα βρέθηκα στην Θράκη… Είχα πολλούς λόγους να κάνω αυτό το ταξίδι κι ευτυχώς κατάφερα να κάνω σχεδόν όλα όσα είχα στον νου μου, εκτός από την επίσκεψη στο Δέλτα του Έβρου - η υπερχείλιση του ποταμού καθιστούσε απαγορευτική την επίσκεψη αυτή.

Το από κάθε άποψη σπουδαίο κομμάτι του ανοιξιάτικου αυτού ταξιδιού μου ήταν οπωσδήποτε το σύντομο οδοιπορικό σε χωριά της Μουσουλμανικής μειονότητας, στην Ροδόπη και στην Ξάνθη. Δεν είμαι ούτε δημοσιογράφος ούτε πολιτικός ούτε καν επαρκής γνώστης του θέματος. Θεωρώ, ωστόσο, ότι μια κοινή λογική την διαθέτω – κάτι προφανώς σπάνιο μεταξύ πολιτικών – και έχω, επίσης, μάτια και βλέπω, φωτογραφική μηχανή και παγώνω την στιγμή, πληκτρολόγιο και καταγράφω εντυπώσεις και σκέψεις.

Το ζήτημα της Μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης έχει ασφαλώς πολλές πτυχές, αλλά με την επίσημη πολιτική και την στάση μας καταφέρνουμε να το κάνουμε ακόμη πιο περίπλοκο, ίσως και εν δυνάμει επικίνδυνο. Οι προηγούμενες γενιές μεγαλώσαμε, θεωρώντας το καυτό ή ταμπού. Μέχρι πολύ πολύ πρόσφατα - ναι, μέχρι το 1995 - τα χωριά της μειονότητας ήταν ημιαποκλεισμένα, ένα είδος γκέτο. Μια μπάρα στην είσοδό τους ανεβοκατέβαινε και γινόταν έλεγχος ταυτοτήτων, για να μπει ή να βγει κανείς. Σήμερα δεν ισχύει πια αυτό το καθεστώς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται μια συνολικότερη επανεξέταση της γενικότερης στάσης μας έναντι της μειονότητας, χάραξη πολιτικής πιο σύγχρονης.

Δεν πρέπει η κοινωνική και πολιτική μας ευαισθησία να εξαντλείται στο ζήτημα των μεταναστών και να μη φροντίζουμε για μεταχείριση τέτοια, που τουλάχιστον να απομακρύνει τους Έλληνες Μουσουλμάνους από ξένες αγκαλιές.

Οι Έλληνες Μουσουλμάνοι της Θράκης μπορεί να συγκλίνουν στην κοινή τους πίστη, αλλά η φυλετική τους καταγωγή ποικίλει.

Οι περισσότεροι είναι Πομάκοι, για την καταγωγή των οποίων οι απόψεις μεταξύ Ελλήνων, Βουλγάρων και Τούρκων Ιστορικών διΐστανται, ανάλογα με το εθνικό και πολιτικό πρίσμα του καθενός. Τούρκοι, πάντως, δεν φαίνεται να είναι –  το σημαντικότερο, μάλιστα, είναι πως οι περισσότεροι νοιώθουν και επιθυμούν να είναι Έλληνες, με όλα όσα σημαίνει αυτό, δηλαδή με όλα τα δικαιώματα και όλες τις υποχρεώσεις των Ελλήνων. Κάθε παράβλεψη της «λεπτομέρειας» αυτής από μέρους μας και από μέρους του Ελληνικού κράτους οδηγεί μοιραία και φυσικώ τω τρόπω την ποικιλόμορφη αυτή μειονότητα εκτός του εθνικού ιστού. Και υπάρχουν ολόγυρα στην Ελλάδα άλλοι αντίστοιχοι ιστοί, προθυμότατοι να τους υποδεχθούν στοργικά και να τους αξιοποιήσουν!

Στην μακρινή για την Αθήνα Θράκη, στο μειονοτικό σχολείο του Μεγάλου Δέρειου, μια δασκάλα, η Κυρία Χαρά Νικοπούλου, κόρη του κ. Β. Νικόπουλου, πρώην Προέδρου του Αρείου Πάγου (2007-2009), σε πείσμα κάθε απειλής και παρά το αρνητικό κλίμα, έκανε μόνη μια τιτάνια προσπάθεια να παράσχει Ελληνική παιδεία σε παιδιά της μειονότητας. Αυτή η εθνικών διαστάσεων προσπάθεια χρειάζεται, όμως, προβολή και στήριξη.

Παρέλκει να παραθέσω εγώ εδώ τις περιπέτειες της Κυρίας Νικοπούλου, που, άλλωστε, μόλις πριν από λίγες ημέρες βραβεύθηκε για την στάση και την αποτελεσματικότητά της.
Θα αναφερθώ μόνο σε μια τυχαία συζήτηση, που είχα με έναν Έλληνα Χριστιανό - έμπορο στο κέντρο της Κομοτηνής. «Απορώ», μου έλεγε, «με την στάση της Ελληνικής Πολιτείας, που  περιθωριοποιεί όλους τους Μουσουλμάνους, θέλοντας και μη. Οι άνθρωποι, παρά την διαφορετική τους πίστη, ζητούν αφομοίωση και ίσες ευκαιρίες. Ζητούν να μη θεωρούνται σώνει και καλά Τούρκοι, να μη αντιμετωπίζονται ως Τούρκοι, να μη υποχρεώνονται να φοιτούν σε μειονοτικά σχολεία, διδασκόμενοι την Τουρκική ως μητρική γλώσσα, μένοντας έτσι έξω από την Ελληνική παιδεία κι έξω από την Ελληνική Ανώτατη Εκπαίδευση, μακριά από κάθε ευκαιρία ανάδειξης στο πλαίσιο της Ελληνικής κοινωνίας.»
Για να με πείσει, ο συνομιλητής μου μου έδωσε ένα φύλλο της τοπικής Εφημερίδας της Κομοτηνής, «Ο ΧΡΟΝΟΣ».  Στο φύλλο της 17 Μαρτίου 2010, στην σελίδα 5, φιλοξενείται ολοσέλιδο δημοσίευμα σχετικά με επιστολή του Πολιτιστικού Συλλόγου των Πομάκων της Ξάνθης προς τον κ. Πρωθυπουργό και την Υπουργό Παιδείας, Κυρία Άννα Διαμαντοπούλου. Με την επιστολή, που αργότερα εντόπισα και στην ιστοσελίδα της εφημερίδας, τα μέλη του Συλλόγου διαδηλώνουν ουσιαστικά ότι δεν τους παρέχεται το αυτονόητο για Έλληνες πολίτες και το λιγότερο, που η Ελληνική Πολιτεία υποχρεούται να τους παρέχει: Ελληνική παιδεία! Δεν θέλουν την τουρκική γλώσσα, που ούτε μητρική και δική τους είναι ούτε την χρησιμοποιούν ποτέ στο σπίτι και στην ζωή τους!

Η αλήθεια είναι πως το θέμα αυτό είναι πολύ μεγάλο και πολύ ευαίσθητο για ανάρτηση σε ένα απλό blog. Είναι κι από μόνο του δύσκολο. Μπορεί να μη βρω πολλούς να συμφωνήσουν μαζί μου. Μπορεί, όμως, να αποτελέσει αφορμή προσωπικού προβληματισμού του καθενός μας, σε συνδυασμό και με τις εικόνες, που ακολουθούν...

Τα Μουσουλμανικά χωριά, που επισκέφθηκα δεν ήταν πολλά, αλλά έχω κάθε λόγο να τα θεωρώ χαρακτηριστικά.
Την αρχή έκανα με τα χωριά που βρίσκονται πάνω στην παλιά οδό Αλεξανδρούπολης – Κομοτηνής.

Στην περιοχή αυτή, τα χωριά είναι εμφανώς φτωχά.
Τα σπίτια δείχνουν φτωχικά, είναι όλα ισόγεια, μερικές φορές μοιάζουν με χαμόσπιτα. Όλα, ωστόσο, είναι περιποιημένα απ’ έξω, όπως βλέπω.

Καθαρά, άσπρα – ασβεστωμένα, χρωματισμένα σε απαλούς, παστέλ, τόνους.

Μερικά κατώφλια και τοίχοι υποδεικνύουν χρωματική και διακοσμητική ένταση.

Οι δρόμοι ήσυχοι, πεντακάθαροι – ούτε χαρτάκι κάτω.
Αυτοκίνητα σχεδόν ανύπαρκτα.
Οι επιγραφές στα Ελληνικά.

Ένα ζευγάρι εφήβων φλερτάρει δειλά κάτω από έναν απλό μιναρέ. Αποφεύγουν το άγγιγμα, δεν αγκαλιάζονται, αλλά σαφώς φλερτάρουν - ίσως και νάναι κιόλας ζευγάρι στα κρυφά.

Τους βλέπω μόνο, παρατηρώ χωρίς να φωτογραφίζω...

Μόλις λίγα μέτρα πιο πέρα, κάτι γυμνασιόπαιδα παίζουν ποδόσφαιρο σε μιαν υποτυπώδη αυλή.
Γυναίκες μεσόκοπες κυκλοφορούν στον δρόμο, με βλέπουν να τις φωτογραφίζω, απομακρύνονται βιαστικά, αλλά δεν διαμαρτύρονται.

Στο επόμενο χωριό βρίσκω μικρά αγόρια να παίζουν στον δρόμο. Γελάνε, κυνηγιούνται, με κοιτάνε με περιέργεια. Παίρνω το θάρρος να τα πλησιάσω, μιλάμε, καταλαβαίνουν μια χαρά τα Ελληνικά, τους ζητάω να τα φωτογραφήσω, χαμογελούν, ποζάρουν, φωνάζουν και μια φίλη τους από γειτονικό σπίτι.

Κανένας φόβος, καμμιά επιφυλακτικότητα: παιδιά σαν όλα τα παιδιά… σαν και τα δικά μας παιδιά, που παίζουν στον δρόμο, έξω απ' το σπίτι μας. Παρ' όλ' αυτά, συλλαμβάνω τον εαυτό μου κάπου βαθιά μέσα του να εντυπωσιάζεται από τούτο το μικρό αυτονόητο, να είναι ο ίδιος μαζεμένος, διστακτικός, κουμπωμένος, επιφυλακτικός… κι υπόσχομαι να καταπολεμήσω αυτή την αίσθηση στο υπόλοιπο του οδοιπορικού μου!..
 
[Συνεχίζεται]